Санхүү бүртгэл хичээлийн лекц 8

БАРАА МАТЕРИАЛЫН ЭЦСИЙН ҮЛДЭГДЛИЙГ ӨРТӨГ БА ЦЭВЭР БОЛОМЖИТ ҮНЭ ЦЭНИЙН АЛЬ БАГААР ҮНЭЛЭХ

НББОУС 2 “Бараа материал”-д зааснаар балансанд бараа материалыг өртөг ба ЦБҮЦ-н аль багаар харуулна. ЦБҮЦ-г тооцоход бараа материалыг ямар зорилгоор эзэмшиж байгааг харгалзана. Гэрээгээр борлуулах гэж байгаа бараа материалын хувьд гэрээний үнийг ашиглаж ЦБҮЦ-г тооцно. Бусад барааны хувьд зах зээлийн үнийг ашиглаж тооцно. Бэлэн бүтээгдэхүүнийг өртгөөр нь эсвэл өртгөөс илүү үнээр борлуулахаар тооцсон бол тухайн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхэд ашиглах түүхий эд материал ба хангамжийн материалыг өртгөөс нь бага үнээр үнэлэхгүй.
Хэрэв бэлэн бүтээгдэхүүний өртөг нь ЦБҮЦ-с илүү бол тухайн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд ашиглах түүхий эд материал, хангамжийн материалын өртгийг ЦБҮЦ хүртэл бууруулна. Ийм тохиолдолд түүхий эд материалын орлуулалтын өртөг нь ЦБҮЦ-н хамгийн сайн бэлэн хэмжүүр болно. Бараа материалын ЦБҮЦ-г тайлант хугацаа бүрийн эцэст үнэлэх ба шинэ ЦБҮЦ ба өртгийн аль багаар бараа материалыг тайлагнана. Өртөг ба цэвэр боломжит үнийн аль багыг 3 аргаар сонгодог.

• Зүйл тус бүрээр
• Төрөл тус бүрээр
• Нийт дүнгээр

Жишээ нь: “Нэхмэл” компани 4 загварын малгай үйлдвэрлэдэг. 2010.12.31-ний өдрөөрх дараах мэдээллийг ашиглан бүтээгдэхүүний өртөг ба цэвэр боломжит үнийн аль багаар үнэлье.

Малгай	Өртөг	ЦБҮЦ	Өртөг ба ЦБҮЦ-н аль бага
			Зүйл тус бүрээр	Төрөл тус бүрээр	Нийт дүнгээр
Эмэгтэй: 1-р загвар 2-р загвар	17,000 21,000	22,000 19,000	17,000 19,000
Нийт эмэгтэй	38,000	41,000		38,000
Хүүхэд: 1-р загвар 2-р загвар	7,000 15,000	8,000 10,000	7,000 10,000
Нийт хүүхдийн	22,000	18,000		18,000
Нийт	66,000	59,000	53,000	56,000	59,000

Практикт зүйл тус бүрээр үнэлэх аргыг өргөн хэрэглэгдэг. Компани аль ч аргыг ашигласан уг аргыг тайлант үе бүрт тууштай хэрэглэвэл зохино.

Дээрх жишээг үргэлжүүлэн бараа материалын үлдэгдлийг зүйл тус бүрээр үнэлж байаа үед өртгийн бууралтыг хэрхэн бүртгэх талаар авч үзье. Бараа материалын өртгийн бууралтыг бүртгэх 2 арга байдаг.

1.  Шууд арга
2. Шууд бус арга

Шууд аргаар үнийн бууралтыг бүртгэхэд өртгийн оронд цэвэр боломжит үнийг шууд орлуулж тавина. Ингэснээр үнийн бууралтын алдагдлыг шууд борлуулсан бараа, бүтээгдэхүүний өртөгт оруулна. Шууд бус аргаар үнийн бууралтыг бүртгэхэд бараа материалын өртгийг өөрчлөхгүйгээр үнийн бууралтын алдагдлыг “Үнийн бууралт (ҮБ)-н хасагдуулга” гэсэн хөрөнгийн сөрөг тохируулах дансанд бүртгэнэ.

Шууд арга	Шууд бус арга
Бараа материалын бүртгэлийн байнгын системийн үед:
Дт Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг 7,000           Кт Бараа материал                          7,000	Дт БМ-н ҮБ-н алдагдал  7,000         Кт БМ-н ҮБ-н хасагдуулга   7,000
Бараа материалын бүртгэлийн цаг үеийн системийн үед:
Дт  БМ-н С2       53,000 Дт  ББӨ                хх          Кт  Худалдан авалт         ххх          Кт   БМ-н С1                  ххх	Дт  БМ-н С2       60,000 Дт  ББӨ                хх          Кт  Худалдан авалт         ххх          Кт   БМ-н С1                  ххх Дт БМ-н ҮБ-н алдагдал    7,000       Кт БМ-н ҮБ-н хасагдуулга  7,000

Шууд бус аргын үеийн “БМ-н үнийн бууралтын алдагдал” дансыг орлогын тайланд нийт ашгаас хасч харуулах ба БМ-н үнийн бууралтын хасагдуулга дансыг балансад бараа материалаас хасч харуулна. Шууд бус арга нь браа материалын зах зээлийн үнийн бууралтаас үүссэн алдагдлыг илүү тодорхой харуулдаг учраас энэ аргыг өргөн хэрэглэдэг байна.