Менежент хичээлийн лекц 3

Áàéãóóëëàãûí îð÷èí

“Áàéãóóëëàãûãóäèðäàõ÷àäâàðòàéáîëîõûíòóëäò¿¿íèéã

îþóí ñàíààíäàà ä¿ðñëýí õàðæ ÷àääàã áàéõ ¸ñòîé.”

1. Áàéãóóëëàãà ñèñòåì áîëîõ íü
2.    Áàéãóóëëàãûí äîòîîä îð÷èí
3.     Áàéãóóëëàãûí ãàäààä îð÷èí

Áàéãóóëëàãà ñèñòåì áîëîõ íü

Èõýíõ õ¿ì¿¿ñ àìüäàð÷ áàéãàà îð÷íûõîî òóõàéíººðèéí ãýñýí ¿çýë áîäîë ò¿¿íòýé õýðõýí õàðèëöàõ îéëãîõ ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíäàà íààøòàé íºëºº ¿ç¿¿ëýõ áîëîìæèéã ¿ðãýëæ õàéæ áàéäàã. Áàéãóóëëàãûí òàëààðõ îéëãîëòûã ñóäëàà÷èä ÿíç á¿ðýýð òîäîðõîéëñîí áàéäàã. Òóõàéëáàë: ìåíåæìåíòèéí ñîíãîäîã ÷èãëýëä ¿íýòýé õóâü íýìýð îðóóëñàí Ãèëáðåò “áàéãóóëëàãàä çîðèëãî, á¿òýö, õ¿ì¿¿ñ, øàãíàëûíñèñòåì, ìýäýýëýë øèéäâýðèéí ¿éë ÿâö ÷óõàë áºãººä ýäãýýðèéí õîîðîíäûí õàìààðàë èë¿¿ à÷ õîëáîãäîëòîé” ãýñýí áàéõàä, Âåéáîðä “Çîðèëãî, á¿òýö, õàðèëöàí õàìààðàë, äýìæèõ ìåõàíèçì, øàãíàë, îð÷èí ìàíëàéëàë ÷óõàë íºëººòýé” ãýæýý. Äýýðõòýé àäèë ñóäàëãààã Ïåòåрñ, Âîòåðìàí íàð õèéñýí áºãººä òýä “Øèëäãèéí øèëäãèéí ýðýëä” íîìîíäîî ¿¿íèéã “ 7-S”çàãâàðààðàà òàéëáàðëàñàí áàéäàã.

Áàéãóóëëàãûí òóõàé ººð íýã ñóäàëãàà áîë Íàäëåð, Òóøìàí íàðûí ñóäàëãàà þì. Òýä áàéãóóëëàãûã íèëýýä ºðãºí õ¿ðýýíä ñóäàëæ, äàðààõ òîäîðõîéëîëòûã ºãñºí. Áàéãóóëëàãà ãýäýã íü õîîðîíäîî óÿëäàà õîëáîî á¿õèé íýãæ õýñã¿¿äèéí õàðèëöàí õàìààðàë áºãººä ãàäààä îð÷èíòîé çîõèöñîí íýýëòòýé ñèñòåì þì ãýæýý. Îð÷íû óÿëäàà õîëáîî ãýäýãò íèéãýì ýäèéí çàñãèéí áàéäàë, áàéãóóëëàãûí ò¿¿õ, áàéãóóëëàãóóäûí ºðñºë人í íººö îëæ àâàõ àðãà, á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã õýðõýí áîðëóóëäàã çýðýã ¿éë àæèëëàãààã õàìðóóëäàã.

Áàéãóóëëàãûí äîòîîä îð÷èí

            Áàéãóóëëàãûí îðøèí òîãòíîõ ¿íäýñ íü ò¿¿íèé îð÷èí þì. Áàéãóóëëàãûí îð÷èí ãýäýã íü áàéãóóëëàãà îðøèí òîãòíîõîä íºëººëæ áàéäàã õ¿÷èí ç¿éëñ òýäãýýðèéí õîîðîíäûí õàðèëöàà õîëáîî ø¿òýëöýý þì. Áàéãóóëëàãà ãàäààä îð÷íû íºõöºë áàéäëàà ñóäàëæ ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð ò¿¿íòýé äîòîîä ¿éë àæèëëàãààãàà îíîâ÷òîé óÿëäóóëàõ õýðýãòýé áîëäîã. Áàéãóóëëàãûí îð÷íûã åðºíõèéä íü ãàäààä äîòîîä ãýæ õî¸ð àíãèëäàã. Áàéãóóëëàãà ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõûí ºìíº îð÷íû ÿìàð õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä àæëûí ¿ð ä¿íä ýåðýã ýñâýë ñºð㺺ð íºëººëæ áàéãààã ìýäýõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íèé òóëä áàéãóóëëàãûí äîòîîä îð÷íû äàðààõ õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã õàðãàëçàí ¿çýõ õýðýãòýé áàéäàã.  ¯¿íä:

1.  Ýðõýì çîðèëãî
2. Çîðèëãî,  çîðèëò
3.  Çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òýö
4.  Õ¿íèé íººö
5.  Òåõíîëîãè

Ýðõýì çîðèëãî: ýðõýì çîðèëãî íü áàéãóóëëàãûí õ¿ðýõýýð òýì¿¿ëæ áóé ýöñèéí ¿ð ä¿í þì. Àëèâàà áàéãóóëëàãûí ýðõýì çîðèëãî íü òîäîðõîé, ãèø¿¿í á¿ð íü ò¿¿íèéã ñàéòàð îéëãîñîí áàéõ õýðýãòýé. ªºðººð õýëáýë áàéãóóëëàãûí ãèø¿¿ä ÷óõàì þóíä òýì¿¿ëæ ýðìýëçýõ ¸ñòîéãîî ìýäýæ áàéõ ó÷èðòàé. Ýíý óòãààðàà áàéãóóëëàãûí ¿íäñýí ÷èãë¿¿ëýã÷ ç¿éë íü ýðõýì çîðèëãî áîëäîã.

Çîðèëãî çîðèëò: çîðèëò ãýäýã íü ýðõýì çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä òîäîðõîé õóãàöààíä òîãòîîñîí àðãààð ã¿éöýòãýõ ¸ñòîé àæèë áóþó àæëûí õýñýã þì. Áàéãóóëëàãà ºìíºº òàâüñàí çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä ¿éë àæèëëàãààíû á¿õ òàëûã õàìààðñàí çîðèëòóóäûã áîëîâñðóóëàõ øààðäëàãàòàé. Çîðèëòóóä íü:

·         Áîäèòîé

·         Õýìæèãäýõ¿éö

·         Òîäîðõîé õóãàöààòàé

·         Áàéãóóëëàãûí íèéò ãèø¿¿äýä îéëãîìæòîé áàéõ õýðýãòýé.

Çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òýö: áàéãóóëëàãûí çîðèëãî, çîðèëòîíä èë¿¿ ¿ð àøèãòàé õ¿ðýõ áîëîìæèéã ñàéí çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òýö áèé áîëãîäîã. Çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òýö íü õºäºëìºð õóâààðèëàëòûí ¿ð ä¿íä áèé áîëîõ áºãººä ýíý íü áàéãóóëëàãà ºìíºº òàâüñàí çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé õºäºëìºðèéí õýâòýý õóâààðèëàëò áóþó ôóíêöèîíàëü õýñýã õºäºëìºðèéí áîñîî õóâààðèëàëò áóþó óäèðäëàãûí òºâøèíèé õîîðîíäûí ýðýìáý äàðààòàé õàìààðàë þì. Çîõèîí áàéãóóëàëòûí îíîâ÷òîé á¿òöèéã ñîíãîõäîî áàéãóóëëàãûí ñòðàòåãè , ãàäààä äîòîîä îð÷íû íºõöºë áàéäëûã ñàéòàð ñóäëàõ øààðäëàãàòàé.

Õ¿íèé íººö: óäèðäëàãà áàéãóóëëàãûí çîðèëãîä õ¿ì¿¿ñèéí õ¿÷ýýð õ¿ðäýã. Õóâü õ¿í á¿ð õîîðîíäîî àäèëã¿é ººðººð õýëáýë íàñ õ¿éñ áîëîâñðîë àâüÿàñ ÷àäâàð ñîíèðõîë, çàí òºðõººðºº ÿëãààòàé áàéäàã òóë ìåíåæåð õ¿ì¿¿ñèéíõýý îíöëîãò òîõèðóóëàí òýäíèéã õýðõýí ÿàæ óäèðäàõ ìàíëàéëàõ íºëººëºë ¿ç¿¿ëýõ âý? Ãýäãýý øèéäâýðëýõ õýðýãòýé áîëäîã.

Òåõíîëîãè: òåõíîëîãè ãýäýã íü áàéãóóëëàãûí á¿õ òºðëèéí íººö áîëîõ ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë ìýäëýã ìýäýýëýë õºðºí㺠ìºí㺠çýðãèéã á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýý áîëãîí õóâèðãàäàã ¿éë ÿâö þì.

                                                               Áàéãóóëëàãûí ãàäààä îð÷èí      

Áàéãóóëëàãûí ãàäààä îð÷èí ãýäýã íü ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëæ áàéãàà ò¿¿íèé ãàäíà îðøèõ ýëåìåíò¿¿äèéí îëîíëîã þì. Áàéãóóëëàãûí àìæèëûã òîäîðõîéëîã÷ õ¿÷èí ç¿éëèéí íýã íü ò¿¿íèé óäààí îðøèí òîãòíîõ ÷àäâàð þì. ¯¿íèéã äýýøë¿¿ëýõ ãîë àðãà çàì íü áàéãóóëëàãûí ãàäààä îð÷èí íºõöºë áàéäàëä ä¿í øèíæèëãýý õèéõ, áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààãàà îð÷íû ººð÷ëºëòòýé îíîâ÷òîé óÿëäóóëàõ çºâ áîäëîãî çàð÷ìûã òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì. Áàéãóóëëàãûí ä¿í øèíæèëãýý õèéõäýý îð÷íû íºõöºë áàéäëûã îíîâ÷òîé çîõèöóóëàõ íü ÷óõàë áàéäàã. ¯¿íèé òóëä äàðààõ 4 õ¿÷èí ç¿éëñèéã õàðãàëçàí ¿çýõ øààðäëàãàòàé.

1.      Ãàäààä îð÷íû õ¿÷èí ç¿éëñèéí óÿëäàà õîëáîî: ýíý íü íýã õ¿÷èí ç¿éëñèéí ººð÷ëºëò íºãººä ¿ç¿¿ëýõ íºëººëëèéí õýìæýý þì.

2.      Ãàäààä îð÷íû ººð÷ëºëìòãèé õºäºë㺺íò ÷àíàð: Ýíý íü ãàäààä îð÷íû õ¿÷èí ç¿éëñèéí ººð÷ëºëòèéí õóðäöààð òîäîðõîéëîãäîíî.

3.      Ãàäààä îð÷íû íàðèéí íèéëìýë øèíæ: Áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëæ áàéãàà õ¿÷èí ç¿éëèéí òîî þì. Ýíý òîî èõ áàéõ òóñàì øèéäâýð ãàðãàõ îð÷èí òºâºãòýé áîëíî.

4.      Ãàäààä îð÷íû òîäîðõîéã¿é áàéäàë: áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëæ áàéãàà ãàäààä îð÷íû òàëààðõ ìýäýýëýë ò¿¿íèé ¿íýí çºâèéã òîäîðõîéëîã÷ ôóíêö þì.

Áàéãóóëëàãûí ãàäààä îð÷íû õ¿÷èí ç¿éëñèéã

·         Øóóä ¿éë÷ëýõ

·         Øóóä áóñ ¿éë÷ëýõ îð÷íû õ¿÷èí ç¿éë ãýæ 2 õýñýãò õóâààäàã.

Øóóä ¿éë÷ëýõ îð÷íû õ¿÷èí ç¿éëä: õýðýãëýã÷, ºðñºëäºã÷, íèéë¿¿ëýã÷, ¿éëäâýð÷íèé ýâëýë, òºðèéí çîõèöóóëàëò çýðýã õàìààðíà.

Õýðýãëýã÷: ýíý íü áàéãóóëëàãûí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã õóäàëäàí àâ÷ òºëáºð õèéæ áàéãàà õóâü õ¿í áàéãóóëëàãóóä þì. Øóóä ¿éë÷ëýõ îð÷íû õ¿÷èí ç¿éëýýñ õàìãèéí ÷óõàë íü ýíý áºãººä õýðýãëýã÷èéí ñîíãîëò íü êîìïàíèéí îðøèí òîãòíîõ ¿íäýñ íü áîëäîã.

ªðñºëäºã÷èä: ýíý íü õýðýãëýã÷èä áîëîõ øààðäëàãàòàé íººöèéã îëæ àâàõûí òºëºº ºðñºëäºæ áóé õóâü õ¿í áàéãóóëëàãóóä þì. ªºðººð õýëáýë ºðñºëäºã÷èä íü èæèë òºðëèéí áóþó áèå áèåíýý îðëîõ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã êîìïàíèóä þì.

Áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷: áàéãóóëëàãà á¿ð á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõèéí òóë ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë õºðºí㺠ìºí㺠 öàõèëãààí ýíåðãè òîíîã òºõººðºìæ àæèëëàõ õ¿÷ çýðýã íººö¿¿ä øààðäëàãàòàé. Ýäãýýð íººö¿¿äýýð áàéãóóëëàãûí õàíãàæ áàéãàà õóâü õ¿í áàéãóóëëàãóóäûã íèéë¿¿ëýã÷èä ãýíý.

¯éëäâýð÷íèé ýâëýë: àæèë÷íû ýðõ àøãèéã õàìãààëàõ õºäºëìºðèéí õîëáîîíä àæèë÷íû çºâëºë ¿éëäâýð÷íèé ýâëýë çýðýã áàéãóóëëàãóóäòàé íÿãò õàðèëöàà õîëáîîòîé õàìòðàí àæèëëàõ õýðýãòýé. Õºäºëìºðèéí õîëáîîäûí ¿éë àæèëëàãàà íü áàéãóóëëàãàä õ¿÷òýé íºëºº ¿ç¿¿ëäýã ó÷ðààñ áàéãóóëëàãóóä íèéãìèéí õàðèóöëàãà óõàìñàðëàõ íü ç¿éòýé þì.

Òºðèéí çîõèöóóëàëò:  çàñãèéí ãàçðûí òóñãàé áàéãóóëëàãóóä íü áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä øóóä íºëºº ¿ç¿¿ëäýã.

Øóóä áóñ ¿éë÷ëýõ îð÷íû õ¿÷èí ç¿éëä: ýäèéí çàñãèéí áàéäàë íèéãýì ñî¸ëûí îð÷èí îëîí óëñûí áàéäàë óëñ òºðèéí áàéäàë ãýõ ìýò îðíî.

Ýäèéí çàñãèéí áàéäàë:áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíä ìºíãºíèé õàíø, çýýëèéí õ¿¿, àæèëã¿éäýë íèéò ýðýëò ãýõ çýðýã ýäèéí çàñãèéí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íºëºº ¿ç¿¿ëäýã. ̺íãºíèé õàíø óíàëòûí ¿åä êîìïàíè íººö¿¿äèéã õóäàëäàí àâàõàä èõ õýìæýýíèé çàðäàë ãàðãàæ ýíý íü ºðòºãèéã íýìýãä¿¿ëæ ¿íèéã õººðãºääºã. Çýýëèéí õ¿¿ ºíäºð õºðºí㺠îðóóëàëòûã áàãàñãàæ àæèëã¿éäëèéã íýìýãä¿¿ëäýã áà õýðýãëýã÷äèéí õóäàëäàí àâàëò áóóðíà.

Íèéãýì ñî¸ëûí îð÷èí: ýíý îð÷èíä áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé íèéãýì äýõ õ¿í àì ç¿éí øèíæ áàéäàë ¿íýò ç¿éë çàí çàíøèë äàäàë òóðøèë ¸ñ ç¿é çýðãèéã áàãòààí îéëãîæ áîëíî. Áàéãóóëëàãà íü òîäîðõîé ñî¸ëûí îð÷èíä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéäàã áà îð÷íû îíöëîãîî ñóäàëæ ýöñèéí ¿ð ä¿íãýý ò¿¿íä çîõèöóóëàõ íü ÷óõàë þì.

Òåõíîëîãè: áàéãóóëëàãà íººöºº á¿òýýãäýõ¿¿í ýñâýë ¿éë÷èëãýý áîëãîí õóâèðãàæ áóé ñèñòåì áîëîí ¿éë ÿâöûí íýãäëèéã òåõíîëîãè òîäîðõîéëäîã. Òåõíîëîãèéí õ¿÷èí ç¿éë íü íýã òàëààñ áàéãóóëëàãûí ãàäààä îð÷èíã òîäîðõîéëîã÷ õ¿÷èí ç¿éë þì.

Îëîí óëñûí áà óëñ òºðèéí îð÷èí: òóõàéí óëñ îðíû óëñ òºðèéí áàéäàë çàñãèéí ãàçðûí ÿâóóëæ áóé ¿éë àæèëëàãàà íü áóñàä îðíû çàñãèéí ãàçàðò òèéì ÷ ÷óõàë áèø áîëîâ÷ áèçíåñò ìýäýãäýõ¿éö íºëºº ¿ç¿¿ëäýã. Çàñãèéí ãàçàð áà áèçíåñèéí õîîðîíäûí õàðèëöààíû àñóóäàë íü òóõàéí óëñ îðîíä ÿìàð áàéäãèéã òàíèí ìýäñýíýýð ÿíç á¿ðèéí õóóëü ýðõ ç¿éí õÿçãààðëàëòóóäûí ìåíåæìåíòèéí áîäëîãîä ¿ç¿¿ëýõ ýåðýã, ñºðºã íºëººëë¿¿äèéã óðüä÷èëàí òîäîðõîéëæ ýðñäýëòýé àëõàì õèéõýýñ ñýðãèéëýõ áà ýíý íü óðò õóãàöààíû òºëºâëºëò õèéõýä ÷ ÷óõàë íºëººòýé áàéäãèéã áîäîëöîõ õýðýãòýé.